Mazisi oldukça eski olan Gore-Tex, sportif giyim malzemelerinin yanı sıra, sağlık ve endüstriyel alanlarda da oldukça geniş bir kullanıma sahip bir çeşit zardır. Bugünkü yazımızda Gore-tex nedir, birlikte inceliyoruz.
Gore-tex su geçirmez ve nefes alabilen bir membran (zar) çeşididir. The North Face, Marmot, Mammut, Arc Teryx, Patagonia, Bestard, Chiruca gibi firmalar Gore firmasından satın aldıkları membranlı kumaşları kendi ürünleri ile birleştirip kullanırlar. Bazı durumlarda firmalar kendi dokuttukları kumaşları gore-tex membran ile birleştirilmesi için Gore'a gönderirler. Kimi firmalar Gore'dan yalnızca membran satın alıp laminasyon işlemini kendileri yaparlar. Örneğin Marmot teknik ceket aldığınızda bu ürünün kesimi, dikimi, kumaşı Marmot tarafından yapılmıştır. Yalnızca montta kullanılan Gore-tex katmanı Gore firması tarafından tedarik edilmektedir. Bu durum diğer tüm marka ve ürünler için geçerlidir.
Gore-tex Tarihçesi
Gore-tex markası Wilbert Gore ve eşi Vieve Gore'un 1958 yılında kurmuş oldukları Gore firması tarafından tescillenmiştir.
Wilbert Gore Dupont firmasında 16 yıl boyunca çeşitli teknik pozisyonlarda çalışmıştır. Wilbert Gore'un yalıtım konusundaki tecrübesi Dupont'ta çalıştığı yıllar içinde artmış ve sonunda kendi firmasını kurmaya karar vermiştir.
Wilbert ve Vieve Gore çiftinin oğulları Robert Gore'un da firmaya katılmasıyla, firma bugün bilinen şeklini almaya başlamıştır.
1969 yılında Robert Gore bugün kullandığımız Gore-tex'i icat etmiş, 1976 (Patent No 3953566) ve 1980 (Patent No 4187390) yılında aldığı patentlerle Gore-tex'i koruma altına almıştır.
Gore-tex Tasarım
Gore-tex yapımında kullanılan malzemeler temel olarak termo-mekanik yöntemlerle genişletilmiş politetrafluroetilen (PTFE) ve diğer fluropolimer bazlı ürünlerdir. Gore-tex'in uygulama alanları çok geniştir. Bunlar arasında yüksek performanslı kumaşlar, medikal implantlar, filtreler, kablo yalıtımları ve en çok bilinen şekliyle doğa sporlarında kullandığımız nefes alabilir/su geçirmez astarlar bulunmaktadır.
En basit şekliyle su geçirmez bir yağmur giysisi iki katmandan oluşmaktadır. Dış katman genelde naylon veya polyesterden imal edilmiştir. İç katman ise poliüretandan imal edilmiştir. Bu katman su geçirmezlik sağlar. Giysi bu şekliyle su geçirmezlik sağlasa da, kumaş nefes alamadığı için vücuttan atılan ter içeride ıslanma yapacağından neticede gene ıslanırsınız.
Gore-tex kumaşlarda poliüretan veya pvc yerine nefes alabilir gözeneklere sahip, fluropolimer (teflon) kaplamalı ince bir tabaka film kumaşla lamine edilmek suretiyle birleştirilmiştir. Bu sayede kumaş hem su geçirmez, hem de içeride biriken ter buharını dışarı atabilen özelliğe sahip olmaktadır. Gore-tex'de kullanılan membran üzerinde her santimetre karede 1.4 milyon gözenek bulunmaktadır. Bu gözenekler su damlasının 1/20000 katı küçüktür. Bu sayede ter buharı kumaştan dışarı atılabilirken, su içeri girmez.
Gore-tex kullanırken dikkat edilecekler
Gore-tex su geçirir mi? Hayır. Gore-tex delinmedikçe, yırtılmadıkça su geçirmez. Peki öyleyse neden Gore-tex ayakkabı ve montlarınız su alıyor?
Gore-tex kumaşlar genelde 3 katmandan oluşur. En üst katman naylon veya polyesterden imal edilir. Bu katman sizi soğuktan, rüzgardan ve yağmur gibi dış etkenlerden korur. Orta katmanda Gore-tex membran bulunur. Bu kısım en üst katmandan su geçmesi halinde bariyer görevi görür ve terlediğinizde teri dışarı atmanızı sağlar. En alt katman ise ortadaki Gore-tex katmanı koruyan astardır. Bu astarda teri tutmayan, ter buharını hızlı bir şekilde üst katmanlara transfer eden kumaşlar kullanılır.
Peki neden Gore-tex içinde ıslanıyoruz?
Yukarıda bahsettiğimiz gibi Gore-tex delinmedikçe, yırtılmadıkça su geçirmez. En üst katmanda suyu iten kimyasallar kullanılmıştır. Gore-tex ürünü kullandıkça, yıkadıkça bu katman su iticilik özelliğini yavaş yavaş yitirir. Yeni satın aldığınız Gore-tex montunuza su değdiğinde, su boncuklanıp monttan kayar gider. Fakat bir süre sonra veya 3-4 yıkamadan sonra aynı şekilde su kayıp akmaz. Polyester kumaş suyu çekip alttaki Gore-tex membranın su ile kaplanmasına sebep olur. Bu membran su geçirmezlik görevini görmeye devam eder, fakat bu sefer teri dışarı atamaz.
Ter içeride kaldıkça birikir ve yavaş yavaş kendi terimizle ıslanmaya başlarız. 8 saatlik bir yürüyüşün ardından içimiz, ayaklarımız sırılsıklam olur ve bu sefer ürünü suçlamaya başlarız.
Nikwax'ın Gore-tex ürünler için geliştirdiği su iticiliği tazeleyen kimyasal.
Gore-tex ve diğer tüm outdoor ürünlerinde su geçirmezlik/nefes alabilirlik özelliklerini sağlamak için satın aldığımız ürünlere düzenli bakım yapmalıyız.
Her faaliyetten sonra gore-tex botlarımızı ılık suda nazikçe kirlerinden arındırmalı, oda sıcaklığında kurumalarını sağlamalı, ardından çeşitli kaliteli kimyasallarla dış katmanlarına su iticilik özelliğini tekrar kazandırmalıyız.
Gore-tex mont ve ceketlerimizi yıkama talimatlarına uyarak, yalnızca bu iş için üretilmiş kaliteli Nikwax benzeri deterjanlarla düşük sıcaklıkta, az devirde yıkamalı ve oda sıcaklığında kurutmalıyız.
Bot bakımı nasıl yapılır yazısında bot bakımı ve Nikwax gibi kimyasalların uygulanmaları hakkında bilgi alabilirsiniz.
Gore-tex'in diğer kullanım alanları
Gore-tex endüstriyel filtre sistemlerinde, kablo yalıtımlarında, uzay araçlarında ve en önemlisi sağlık alanında sıkça kullanılmaktadır.
Örneğin kalbi dışarıda doğmuş bebekler gore-tex sayesinde yaşama imkanı bulabilmekte, ağır lokal yanıklarda vücut gore-tex ile kaplanmak suretiyle yapay bir cilt oluşturulabilmekte, diş etlerinin tahrip olduğu durumlarda diş eti gore-tex ile kaplanabilmektedir.